Cambios na propiedade de Ons (III). Capítulo 5. A súa historia. “Ons: unha illa habitada”

Portada » O Parque Nacional » Cambios na propiedade de Ons (III). Capítulo 5. A súa historia. “Ons: unha illa habitada”

Feb 20, 2018 | BIBLIOGRAFÍA, HISTORIA

Ons: unha illa habitada · Paula Ballesteros-Arias e Cristina Sánchez-Carretero

CAPÍTULO 5

A súa historia

Cambios na propiedade de Ons III

1911

O Marqués de Valladares, propietario da illa, arrenda esta a Marcial Bernadal, veciño dela, a cambio dunha renda anual de seis mil cincocentas pesetas.
Arréndalle a illa coas súas rendas, dereitos, regalías e a lancha para servizo da illa por cinco anos; estipúlase que o pago se efectuará en dúas partes: cinco mil cincocentas pesetas o día dezaseis de xaneiro e as mil restantes o primeiro de abril, todo en moeda de prata. O propietario resérvase o dereito exclusivo para cazar nas illas e poboalas de especies de caza; o arrendatario debe garantir que ninguén cace nas illas sen permiso do arrendador nin que se destrúa a caza ou os niños, para o que prohibe os cans. En canto á relación cos colonos, o arrendatario non consentirá que vivan na illa persoas que non a cultivan, e só poderá desafiuzar aos que se neguen a facer dito cultivo ou aos que non paguen os canons correspondentes. O arrendatario deberá procurar que os habitantes fagan desmontes e sementeiras de piñeiro, e poderá facilitar aos colonos o gando que precisen sen cobrarlles máis que a metade das utilidades do mesmo. Cada colono poderá ter unha cabeza de gando se o adquire co seu propio diñeiro, caso no que o arrendatario non terá ningunha participación nas utilidades de dita cabeza de gando.

[Contrato de arrendamento (1911). Documentación facilitada pola familia Riobó]

1919

Marcial Bernadal (veciño de Ons) e Manuel Riobó Guimeráns mercan a illa de Ons aos herdeiros do X Marqués de Valladares. Segundo Fernández de la Cigoña terían pagado 300.000 pesetas pola compra da illa.

[Fernández de la Cigoña Núñez, E. (1989), Illas de Ons e Sálvora, historia natural e humana e outros traballos, Vigo, p. 41]

1921

Manuel Riobó merca a Marcial Bernadal a súa parte da illa, converténdose no único propietario. Realiza unha acta de conciliación cos colonos, na que estes o recoñecen como propietario e na que se recolle o que cada veciño tiña arrendado, así como as condicións do pago das rendas e de propiedade do gando.

[Acta de conciliación (1921). Documentación facilitada pola familia Riobó]

1924

O propietario da illa Manuel Riobó, crea a Sociedade Limitada “Islas de Ons”, para a comercialización do polbo e do congro que se pescaba nela. Nesta sociedade entra a participar Didio, o fillo do doutor, quen uns anos máis tarde recibe as illas en herdanza. [Documentación facilitada pola familia Riobó]

1936

Falece Didio Riobó, propietario da illa como herdeiro de Manuel Riobó; segundo as fontes orais, teríase suicidado en Ons. A xestión da illa e da sociedade “Isla de Ons” queda en mans dos irmáns Gaspar e Antonio Massó. [Documentación facilitada pola familia Riobó]

1941

O Estado franquista expropia a illa, en principio con fins militares, polo que pasa a depender do Ministerio do Exército. Compran a illa pola cantidade dun millón de pesetas, das que se reteñen duascentas vinte cinco mil ata que a familia non cancele a hipoteca que pesaba sobre a illa, feito que sucede a finais de 1942.

[Expropiación de las islas de Ons y Onza (1941). Documentación facilitada pola familia Riobó]

1964

Ons pasa a depender do Ministerio de Agricultura, integrándose nun primeiro momento no Instituto Nacional de Colonización (INC), logo no Insitituto Nacional de Reforma y Desarrollo Agrario (IRYDA) e máis tarde no Instituto para la Conservación de la Naturaleza (ICONA).

[Documentación facilitada pola familia Riobó]

1983- 1984

A illa é transferida á Xunta de Galicia.

[Vilas Paz, Ana; Gamallo Liste, Beatriz; Framil Barreiro, Jesús; Bomache López, Jorge; Sanz Ochoa, Katya; Lois Silva, Marta e Toubes Porto, Mónica. 2005. Guía de visita do Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia. O. A. Parques Nacionales]

2002

A illa intégrase no Parque Nacional Marítimo- Terrestre das Illas Atlánticas.

[“Ley 15/2002, de 1 de julio, por la que se declara el Parque Nacional marítimo-terrestre de las Islas Atlánticas de Galicia”, Boletín Oficial del Estado de 2 de xullo de 2002]

2008

O Estado transfire todas as competencias relacionadas co Parque Nacional Marítimo- Terrestre das Illas Atlánticas á Comunidade Autónoma de Galicia.

[“REAL DECRETO 1082/2008, de 30 de junio, sobre ampliación de las funciones y servicios de la Administración del Estado traspasados a la Comunidad Autónoma de Galicia, en materia de conservación de la naturaleza (Parque Nacional Marítimo-Terrestre de las Islas Atlánticas de Galicia)”, Boletín Oficial del Estado de 1 de xullo de 2008]

Imaxe: Illote do Gaiteiro © Santiago Boado Aguinaga

Se dispón de conexión a internet, recomendámoslle que consulte o vídeo “Ons: mar, terra e identidade” a través desta ligazón

Título: Ons: unha illa habitada

Autor: Ballesteros-Arias, Paula ; Sánchez-Carretero, Cristina

Dispoñibilidade: Descarga gratuita en Apple

Ler tamén: Ons: unha illa habitada

Cíes.gal
Author: Cíes.gal

Redacción Cíes.gal.

Otros artículos

Area de Nosa Señora, Cíes. Anos 20

Area de Nosa Señora, Cíes. Anos 20

Excursionistas, bañistas e gamelas na praia de Nosa Señora ou do Chuco. Este areal está situado fronte ao illote dos Viños na illa do Medio ou Montefaro do arquipélago das illas Cíes. Premer sobre a imaxe para a poder ampliar: [gallery columns="1" size="full"...