“Hipocampo”, metade cabalo metade peixe
“Das criaturas máis curiosas que se atopan no mar, o cabaliño de mar é sen dúbida unha delas. A primeira descrición deste enigmático peixe mariño de aspecto inusual e prehistórico pertence á mitoloxía grega, unha criatura metade cabalo metade peixe (o “Hipocampo“), e atópase representado como o símbolo de Poseidón, o deus dos mares cuxo carro asucaba o mar tirado por estas divinas criaturas. A fascinación que tradicionalmente lles envolve derivou na creación de historias nas que se lles atribúen propiedades máxicas e medicinais.
Na actualidade existen 35 especies descritas de cabaliños de mar no mundo, todos eles pertencen ao xénero Hippocampus
Na actualidade existen 35 especies descritas de cabaliños de mar no mundo, todos eles pertencen ao xénero Hippocampus da familia dos Syngnátidos (peixes con mandíbulas unidas), á cal pertencen tamén os peixes pipa e os dragóns de mar. Cunha orixe incerta, destacan pola súa bioloxía e características singulares comúns a todo eles. Son os únicos peixes que presentan a cabeza en ángulo recto co corpo, unha posición erecta e desprazamento en vertical impulsado pola súa aleta dorsal, a diferenza do resto de peixes que nadan horizontalmente. Os seus ollos poden virar independentemente un do outro e en 360º, similar aos ollos dun camaleón. A súa boca é tubular e sen dentes, polos que se alimentan das súas presas por succión. O corpo está cuberto de placas óseas, non teñen escamas como o resto de peixes, formando unha estrutura externa dura. Carecen de aleta caudal, no seu lugar teñen unha cola prensil que utilizan para agarrarse á vexetación mariña ou calquera soporte do fondo mariño.
Unha das características máis curiosas que posúe o cabaliño de mar, única no reino animal, é que é o macho o que queda preñado. Son ovovivíparos, os ovos son transferidos da femia á bolsa incubadora do macho, onde se produce a fertilización e o tempo de xestación, despois do cal as crías totalmente formadas son liberadas no medio mariño permanecendo a mercé das correntes ata asentarse no fondo mariño. O sexo dun cabaliño de mar distínguese morfolóxicamente con facilidade, o macho presenta a bolsa incubadora na base da cola mentres que a femia non.
Sonia durante as súas mostras de campo. Fotos: David Costas
Os cabaliños de mar non destacan pola súa gran capacidade de natación, con todo son uns mestres da camuflaxe modificando a súa cor ou mesmo forma para pasar desapercibidos na súa contorna e evitar así aos posibles depredadores. A pesar de non ter moitos depredadores, describiuse a depredación causada por algúns grandes peixes, coma os atúns, ou aves acuáticas. Agora ben, que comen os cabaliños de mar?. Aínda que non o pareza son depredadores voraces alimentándose de pequenos crustáceos como anfípodos, copépodos, misidáceos e pequenos decápodos.
E, onde podemos atopalos?, practicamente por todo o mundo, aínda que de maneira moi descontinua, en certos hábitats, e as súas poboacións destacan por ter densidades moi baixas. A maior diversidade está presente no Indo Pacífico. Viven en augas tépedas, tropicais e esteiros, xeralmente en augas pouco profundas e preto da costa con preferencia por zonas con vexetación.
Na costa galega tamén están presentes, concretamente as dúas especies europeas: o cabaliño de mar común Hippocampus hippocampus e o cabaliño de mar narigudo Hippocampus guttulatus, aínda que a primeira ten unha presenza moito menor.
Algúns números…
| Tamaño dun adulto (cm) | Idade (anos) | Tamaño das crías ao nacer (mm) | Xestación (días) | Número de crías liberadas por un macho |
| 2 – 35 | 1 – 5 | 2 – 20 | 11 – 35 | 34 – 2.000 |
*rango segundo a especie de cabaliño de mar
Debido a ser un animal tan curioso e particular, o cabaliño de mar esperta un gran interese no ser humano, xa sexa no ámbito científico como na sociedade en xeral. É ben coñecido o seu uso gastronómico ou medicinal, abrigo na sociedade asiática. Como tamén son moi apreciados como souvenirs ou no campo da acuariofilia.
Dende 1996 todas as especies de cabaliños de mar atópanse incluídas na Lista Vermella da IUCN como especies “vulnerables” e en 2004 integráronse no Apéndice II da Convención Internacional de Especies Ameazadas da Fauna e Flora Silvestre (CITES)
Por desgraza a pesca e o comercio sen control dos cabaliños de mar, xunto coa degradación do seu hábitat, están a provocar a diminución das súas poboacións a nivel mundial. Dende 1996 todas as especies de cabaliños de mar atópanse incluídas na Lista Vermella da IUCN (Unión Internacional para a Conservación da Natureza) como especies “vulnerables” e en 2004 integráronse no Apéndice II da Convención Internacional de Especies Ameazadas da Fauna e Flora Silvestre (CITES). En España incluíronse en 2011 no Catálogo Español de Especies Silvestres con Protección Especial.
En 2003, as dúas especies presentes en Galicia pasaron dun estado de “vulnerable” a “deficiente” debido á falta de información científica e de series históricas poboacionais. As dúas especies europeas de cabaliños de mar non son obxecto dunha explotación intensa pero as súas poboacións están en regresión (aínda sen cuantificar) debido á pesca accidental en determinadas artes de pesca, a extracción furtiva con fins decorativos e á transformación do seu hábitat.
O seguinte vídeo descríbenos a investigación desenvolvida polo Grupo de Bioloxía e Fisioloxía Larvaria de Peixes do Instituto de Investigacións Mariñas de Vigo (IIM-CSIC) en pos da conservación desta magnífica criatura.
Podedes atopar máis información sobre o traballo realizado por Sonia e o seu grupo ao redor deste proxecto na seguinte ligazón, Proxecto Hippocampus. E tamén podedes seguir as noticias e últimos avances do seu traballo a través das redes sociais (Facebook Proxecto Hippocampus).
*Este artigo foi publicado por Sonia Valladares Lago para Ecología Azul-Blue Ecology en xuño de 2014.
Nota: todas as fotos de Hippocampus que aparecen na entrada son obra de Sonia Valladares.
Author: Cíes.gal
Redacción Cíes.gal.
