A colonización de Galicia pola pardela cincenta

A colonización de Galicia pola Pardela cincenta

A colonización pódese definir como o asentamento dunha poboación nun lugar novo para ela e é un fenómeno esencial para a persistencia de todas as especies. No caso dos vertebrados, a maioría dos estudos que se publicaron até o momento realizáronse en base a inferencias sobre poboacións que xa se estableceron, xa que non é sinxelo estar no momento e o lugar no que unha especie se establece nun lugar onde nunca estivera antes.

No caso das aves mariñas, a maioría das especies crían en colonias e os reprodutores elixen criar nunha colonia determinada segundo a información que recompilan durante as viaxes de prospección que realizan durante a dispersión xuvenil. Por exemplo, se nunha colonia hai un elevado número de pitos pódelles indicar que as condicións son boas e por tanto o lugar ten suficiente calidade para tentar asentarse alí con éxito. Pero cando se trata de colonizar un novo lugar de reprodución, esa información non existe e os fundadores enfróntanse a unha gran incerteza, polo que deben afrontar esa ausencia de información e arriscarse. Debido a isto, a maioría das especies de aves mariñas adoitan recrutar na mesma colonia na que naceron ou moi preto dela (filopatría), polo que a fundación de novas colonias é un fenómeno raro e moi poucas veces estudado neste grupo de aves.

A pardela cincenta (Calonectris diomedea) é o procelariforme de maior tamaño do atlántico norte, unha familia de aves mariñas que inclúe a aves tan coñecidas como os albatros, as grandes planadoras do hemisferio sur que asucan os mares embravecidos durante meses seguidos sen tocar terra firme. A pardela cincenta reprodúcese nalgunhas illas do Atlántico, como Azores, Madeira ou Canarias e no Mediterráneo, sendo consideradas as mediterráneas e as atlánticas como subespecies ou como especies separadas dependendo dos distintos autores, estando aínda aberto o debate pola asignación taxonómica desta especie.
Nos anos 2007 e 2008 localizáronse tres novas colonias de pardelas cincentas en Galicia, en Cíes, Coelleira e Sisargas. As intensivas prospeccións feitas previamente nestas illas para estudar a poboación reprodutora de gaivota patiamarela e corvo mariño cristado parece descartar que a colonización produciuse antes desas datas, ao non detectarse indicios até entón. Unha das características dos procelariformes é que dende que os primeiros exemplares aséntanse ata que se produce a primeira reprodución poden pasar varios anos, no caso da pardela cincenta, uns 7 anos, polo que os exemplares aparentemente adultos adoitan asentarse en sitios potenciais de reprodución varios anos antes de que se confirmen as primeiras postas.

Nun traballo recentemente publicado (Munilla et ao, 2016), no que colaborou David Álvarez durante as campañas de campo, describíuse o proceso de colonización e o progreso das novas colonias, así como a posible orixe xeográfica dos colonizadores. No ano 2013, cando se realizou o groso do traballo de campo, atopáronse un mínimo de 61 niños aparentemente ocupados de pardela en Galicia (21 en Cíes, 17 en Sisargas e 23 Coelleira). Para asignar a posible orixe dos colonizadores, analizóuse a información procedente de 128 exemplares, entre eles 9 pitos, dos que se tomou unha mostra de sangue para realizar análises xenéticas e tomáronse varias medidas morfométricas. Así mesmo, analizáronse xeneticamente 174 mostras de sangue de individuos de cinco poboacións que representan todo o rango de distribución da Pardela cincenta no Atlántico [Berlengas (Portugal continental), Tenerife (Canarias), Selvagem Grande (a Salvaxe), Deserta Grande (Desertas) e Curvo (Azores)] e tres do Mediterráneo Occidental [(Illa do’Aire (Menorca), Pantaleu (Mallorca) e Habibas (Tunes)].

Os resultados obtidos neste estudo confirmaron que a colonización das illas galegas tivo lugar a partir dun grupo relativamente grande de exemplares procedentes de varias colonias, o que é compatible coas predicións dos modelos metapoblacionais de illas. O máis probable é que tres grupos duns 200 exemplares non reprodutores chegasen a estas tres illas galegas a mediados da década do 2000 e algúns deles reproducíronse, establecéndose así novas colonias.

Así mesmo, observóuse que a distancia ás colonias de orixe non era o factor principal que determinaba a conectividade e a coloniabilidade nesta especie. Mediante as análises xenéticas realizados non foi posible determinar con precisión a orixe de todos os fundadores, pero sí o de moitos deles. Destes últimos, a maioría dos individuos tiñan unha probabilidade moi alta de proceder das poboacións do Atlántico, principalmente a Desertas, Azores e Berlengas, pero tamén algúns foron asignados ás Illas Selvagens e curiosamente algúns se asignaron ás colonias do Mediterráneo. A mestura de poboacións fundadoras apoióuse ademáis pola clara asignación dalgúns dos individuos capturados en Galicia ás Illas Selvagens, que foi o único clado diverxente dentro do Atlántico.

Aínda que a asignación xenética dalgúns individuos ao clado mediterráneo pode ser cuestionable, xa que ao analizar a estrutura da poboación en todas as colonias atlánticas apareceron rastros da firma xenética mediterránea, un resultado curioso foi que as tres aves máis pequenas atopadas en Galicia (un macho e dúas femias), asignáronse a este clado, o que podería apoiar esa asignación xa que as pardelas mediterráneas son significativamente menores que as atlánticas. Este fluxo de individuos entre poboacións mediterráneas e atlánticas non sería algo novo, xa que por exemplo observáronse pardelas atlánticas criando nalgunhas colonias mediterráneas, como Chafarinas (Navarro et ao, 2009), e viceversa, por exemplo, na recente colonización desta especie no Atlántico francés detectáronse exemplares mediterráneos (Mays et ao., 2006) e mostras antigas de pardelas canarias detectouse a presenza de haplotipos mediterráneos (Ramirez et ao, 2013).
Este traballo se levou a cabo no marco dun proxecto financiado polo Organismo Autónomo de Parques Nacionais. Unha das aplicacións prácticas deste proxecto foi a de tentar atraer ás pardelas a unha nova zona de cría en Cíes mediante a inclusión nun cercado de caixas apropiadas para o aniñameento e mediante a instalación de dispositivos de emisión de estímulos acústicos. Un dos problemas aos que se enfrontan as novas poboacións de pardelas é a depredación polos visóns americanos, que chegaron ás illas e que xa provocaron episodios de mortalidade. A localización das colonias dentro destes cercados, aos que non poderían acceder os visóns podería ser de gran axuda para a especie.

Vídeo:

Naturaleza Cantábrica

Imaxes e texto:

Naturaleza Cantábrica/David Álvarez/Munilla/By Marcabrera – Skua_20100427_160034_03 – Version 2, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=32323679

Tradución:

Cíes.gal

Author: Cíes.gal

Redacción Cíes.gal.