Ciclo reprodutivo do carallo de mar Holothuria forskali na Ría de Vigo e a súa aplicación na xestión pesqueira

Carallo de mar, o auténtico descoñecido? Por canto tempo?

Por Tania Ballesteros Otero 15/06/2017

O carallo de mar, tamén coñecido como cogombro de mar, holoturia ou carallote , pertence ao grupo de equinodermos do mesmo xeito que as estrelas e os ourizos de mar. A pesar de que na cultura galega é un recurso practicamente descoñecido, comercialízase en máis de 70 países sendo moi valorado en áreas asiáticas e pacíficas, sobre todo desde un punto de vista gastronómico. Quizais algún coñeza a “espardenya“, nome aplicado á especie de holoturias Parastichopus regalis (Cuvier, 1817), consumida na costa mediterránea. Os carallos de mar posúen un elevado valor nutritivo (alto contido proteico e baixo contido en graxa), que non só o fai idóneo para o consumo humano, senón tamén para a elaboración de pensos de aves e cebos de pesca. Se isto fose pouco, tamén se empregan en cosmética e medicamento tradicional polas súas propiedades anticanceríxenas, antifúngicas ou antioxidantes, entre outros usos. Debido á súa alta cotización, este recurso foi sobreexplotado en moitos países onde se consome como Exipto, India, rexións de Indonesia, etc. (FAO, 2010) polo que, nos últimos anos incrementouse a procura de novas especies e a explotación noutras áreas de distribución.

Aínda que en Galicia non se consome ningunha especie de holoturia, a súa explotación comeza a raíz do interese dalgunhas empresas na súa exportación. Así, no ano 2015 apróbase na Confraría de Pescadores “San Xosé” de Cangas o plan de explotación experimental da especie local Holothuria (Panningothuria) forskali Delle Chiaje, 1823 (Figura 1) que continúa co plan de explotación no ano 2016, o cal supón unha extracción de 18 toneladas e unha recadación de 56.160  € ( https://www.pescadegalicia.gal/ ). Para o 2017 cabe esperar que estas cifras aumenten tras a aprobación de novos plans de explotación ao longo da costa como consecuencia do aumento da demanda do recurso.

Figura 1. Exemplares de Holothuria forskali nas instalacións da Ecimat.

Ante o incremento da demanda, xorde a necesidade da realización de estudos sobre esta especie. A día de hoxe, aínda queda moito por saber sobre a bioloxía de H. forskali: ciclo biolóxico, talla primeira madurez, tempo en alcanzar un tamaño comercial, etc. Este descoñecemento de aspectos biolóxicos é o que levou a que as vedas establecidas correspóndanse coas do ourizo por ser o recurso explotado máis semellante ás holoturias. A falta de información podería levar a unha sobreexplotación temperá deste equinodermo.

Con estes antecedentes, a confraría de pescadores “San Xosé” de Cangas e o Centro Singular de Investigación Mariña ECIMAT–UVigo, preocupados pola sustentabilidade do recurso, inician unha colaboración para desvelar algún destes aspectos descoñecidos ata o momento. O obxectivo principal foi coñecer algúns dos trazos do ciclo reprodutivo desta especie presente na Ría de Vigo, e para iso abarcáronse unha serie de obxectivos específicos como a comparación de diferentes índices gonadais, a descrición do ciclo, a relación do ciclo con algúns factores ambientais e víronse as posibles aplicacións de face á xestión pesqueira.

Tras mostraxes quincenais de 20 individuos nos que se tomaron diferentes datos (peso húmido total e eviscerado, peso seco eviscerado e peso húmido e seco das gónadas), calculáronse diferentes índices gonadais e de rendemento e determináronse os distintos estados gonadais con técnicas histolóxicas, pódense contestar algunhas das preguntas expostas previamente.

Que índices son os máis idóneos?

Dada a gran capacidade de contractibilidad e de retención de auga deste grupo de equinodermos, o correcto é empregar índices onde se teña en conta o peso seco para evitar arrastrar erros importantes.

Como diferenciar machos de femias?

Ao ser unha especie sen dimorfismo sexual non se poden diferenciar atendendo á súa morfoloxía externa, para iso é necesario a observación macroscópica e en ocasións microscópica. En fases como gametoxénese avanzada (cando se produce o desenvolvemento da gónada), en maduración ou post-posta; a coloración da gónada permite identificar o sexo. Polo xeral, os machos presentan unha coloración rosada ou salmón e as femias laranxa intensa (Figura 2). Cando a gónada está moi reducida (fases de esgotamento ou inicio da gametogénesis) é necesario recorrer á histología, e determinar a presenza de ovocitos e espermatozoides.

Os resultados mostran que o cociente de femias/machos é 1:1 (unha femia por cada macho), do mesmo xeito que noutras especies de holoturias.

Figura 2. Diferencia na coloración entre machos e femias de H. forskali.

Que estados reprodutivos presentan? En que períodos ocorre o repouso e en cales a maduración?

Os estados reprodutivos establecidos foron: 0-Repouso, 1-Inicio de gametoxénese, 2-Gametogénesis avanzada, 3-Maduración, 4-Post posta e 5-Esgotamento. Pero probablemente tamén se poida incluír un estado de recuperación, aínda por determinar (en revisión). O repouso ten lugar na primavera e a maduración no outono-inverno.

Que relación ten o ciclo reprodutivo con factores ambientais como a temperatura e o fotoperiodo?

A maduración ten unha correlación negativa co fotoperiodo, cando as horas de luz diminúen iníciase o proceso de maduración e o aumento de temperatura desencadea o inicio da gametoxénese.

Que aplicacións ten este estudo de face á pesqueira o carallo de mar?

Atendendo ao ciclo biolóxico desta especie, o ideal sería establecer a veda de setembro a marzo. Con todo, é necesario ter en conta outros factores como climatoloxía, necesidades comerciais, etc. Por exemplo ata o momento, a gónada carece de valor e non se comercializa, en caso de espertar interese abría que exporse outro tipo de xestión, atendendo ao estado gonadal no que se atope a poboación o desenvolvemento da gónada será maior ou menor tal e como mostra a figura 3.

Perspectivas de futuro…

En base á experiencia alcanzada neste proxecto e ao coñecemento máis exhaustivo desta especie exponse unha mellora do procedemento (atopar unha medida biométrica máis estable, estandarizar ao máximo posible o tamaño e procedencia das mostras, etc.), a comprobación da presenza dun estado de recuperación gonadal, a procura dunha ferramenta que permita relacionar características macroscópicas e microscópicas e que sexa fácil de implantar en confrarías e a procura de financiamento que permita indagar e todos os aspectos biolóxicos que ata o momento descoñécense desta especie para unha correcta xestión do recurso.

Figura 3. Estado da gónada atendendo a fase de desensenvolvemento gonadal no que que se atopa o                               exemplar.

REFERENCIAS

FAO. 2010. Manexo das pesqueiras de pepino de mar cun enfoque ecosistémico. FAO, Roma. 169p.

Author: Cíes.gal

Redacción Cíes.gal.